Naparstnica purpurowa

Wędrując latem po karkonoskich lasach, dość często możemy natknąć się na wysoką roślinę o charakterystycznych purpurowych kwiatach przypominających kształtem naparstki.

To właśnie naparstnica purpurowa, nazywana kiedyś przez Irlandczyków „naparstkiem nieżywych ludzi” – ze względu na jej trujące właściwości. 

W Karkonoszach jest jednym z antropofitów zadomowionych - czyli roślin, obcego pochodzenia, które przeniknęły do siedlisk naturalnych i półnaturalnych.

 

Nazwa rodzajowa „digitalis” wywodzi się z  łacińskiego słowa „digitans” oznaczającego palec rękawicy. 

Roślina ta należy do rodziny trędownikowatych lub jak podają inne źródła - babkowatych. Jej pojedyncza wzniesiona łodyga wyrasta z kłącza osiągając wysokość do 150cm. Liście mają jajowato- lancetowaty kształt
i są spodem szaro owłosione.

Zwisłe, zebrane w jednostronne grono kwiaty, mogą mieć kolor blado-różowy bądź purpurowy. Korona kwiatowa jest wewnątrz owłosiona, cętkowana bordowymi plamkami z białą obwódką. 

Aby zapobiec niekorzystnemu samozapyleniu, pręciki w pojedynczym kwiatku dojrzewają szybciej, aniżeli słupek. Jest to tzw. przedprątność. Naparstnica to roślina miododajna i chętnie odwiedzana przez owady zapylające. Owocem jest jajowata torebka, w której znajdują się drobne czarne nasiona. W pierwszym roku roślina tworzy rozetę liściową, zaś w drugim wytwarza pęd kwiatostanowy, kwitnąc od czerwca do września. Po dwóch latach roślina zamiera, pozostawiając wokoło młode samosienne naparstnice. 

Naparstnica purpurowa preferuje przepuszczalne gleby. Zwykle pojawia się na skalistym terenie. 

Zasiedla prześwietlone lasy i ich obrzeża, górskie ziołorośla, a nawet wolne przestrzenie kosodrzewiny.

Ta niezwykła roślina należy do niebezpiecznych roślin leczniczych i jednej z najbardziej trujących w naszej strefie klimatycznej. Zaś ze względu na swój okazały wygląd i niewielkie wymagania jest uprawiana, jako roślina ozdobna w przydomowych ogrodach.

Zanim jednak naparstnica została szeroko rozpowszechniona w Europie, porastała lasy w Anglii, zaś sami Anglicy nazywali ją „rękawiczką ludzi”, która odnosiła się do wróżki zamieszkującej w lesie, w którym rosła naparstnica. 

Do Polski naparstnica purpurowa trafiła w XVIII-XIX wieku, sprowadzona jako roślina ozdobna. W stanie dzikim możemy ją spotkać w Sudetach, Karpatach i Beskidzie Śląskim. 

 

 

Według jednej z legend, charakterystyczne nakrapiane plamki na kwiatach, miały być śladami elfów, które ostrzegały przed trującymi właściwościami naparstnicy.

Niegdyś jej cenne właściwości wykorzystywano w leczeniu ran, ropni, chorób dróg oddechowych
i wątroby, bólów głowy i wielu innych.

Zastosowanie naparstnicy, jako leku nasercowego zostało odkryte przez angielskiego doktora Williama Withering’a, który odkrył, że naparstnica może zatrzymać jak i przywrócić pracę serca. Po 10 latach prowadzenia eksperymentów ustalił właściwą dawkę leku i w 1785 roku wydał dokument informujący o swoim odkryciu.

Później wyodrębniono z liści naparstnicy glikozydy- digitoksynę i digoxin stosowane do produkcji leków na niewydolność serca i nerwicę. 

Stosowanie naparstnicy jest trudne, ponieważ różnica między dawką trującą, a leczniczą jest niewielka, dlatego nie wolno stosować jej samodzielnie! 

Opracowanie: Patrycja Rachwalska

Bibliografia: