Biedrzeniec mniejszy skalny Pimpinella saxifraga ssp. rupestris
Biedrzeniec skalny to endemiczny
podgatunek biedrzeńca mniejszego. Spotykany jest tylko w Karkonoszach, a
dokładnie na Żyle Bazaltowej w Małym Śnieżnym Kotle. Występuje tutaj jako
składnik zbiorowisk naskalnych, piargowych i wysokogórskich muraw. Obecnie jego
populacja liczy ok. 200 osobników, jest krytycznie zagrożony wyginięciem. W
ramach programu reintrodukcji podejmowane będą prace w celu przywrócenia tego
rzadkiego gatunku na historyczne stanowisko w Kotle Małego Stawu.
Biedrzeniec mniejszy skalny w Małym Śnieżnym Kotle, fot. M. Malicki
Czosnek siatkowaty Allium victorialis
Dawniej czosnek siatkowaty
posiadał w Karkonoszach wiele stanowisk (Kocioł Łomniczki, Kocioł Małego Stawu,
Czarny Kocioł, Śnieżne Kotły i okolice Szrenicy). Do dziś zachował się już
jedynie w Śnieżnych Kotłach i Kotle Małego Stawu, gdzie w traworoślach lub
zaroślach kosodrzewiny występuje w sumie ok. 300 osobników. Z tego względu w
Karkonoszach jest gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem. Za przyczynę
spadku jego liczebności uważa się silne zanieczyszczenie środowiska w latach
‘70 i ‘80 XX w.
Czosnek siatkowaty w Małym Śnieżnym Kotle, fot. L. Przewoźnik
Czosnek syberyjski Allium sibiricum
Roślina ta w
Polskiej Czerwonej Księdze Roślin posiada status gatunku narażonego na
wyginięcie. W naszym kraju występuje tylko w Karkonoszach i Masywie Pilska. W paśmie Karkonoszy czosnek syberyjski można spotkać w zbiorowiskach źródliskowych i
traworoślach w piętrze subalpejskim. Jego karkonoska populacja liczy kilka
tysięcy osobników, a najbogatsze stanowisko znajduje się w Kotle Łomniczki.
Czosnek syberyjski, fot. M. Malicki
Dzwonek karkonoski Campanula bohemica ssp.bohemica
Jest to
karkonoski endemit - występuje wyłącznie w Karkonoszach. Można go tu
zaobserwować na górskich halach (Hala Szrenicka, Pod Łabskim Szczytem,
Złotówka, Polana), na przełęczach i w kotłach polodowcowych. W Polskiej Czerwonej
Księdze Roślin posiada status gatunku zagrożonego wyginięciem. Jego populacja
szacowana jest na kilkaset osobników, jednak liczebność dzwonka karkonoskiego
spada z powodu zaprzestania tradycyjnej gospodarki kośno-pastwiskowej. W Żywym Banku Genów rośnie 10 osobników tego gatunku.
Dzwonek karkonoski, fot. M. Malicki
Gęsiówka alpejska Arabis alpina
Gatunek ten w Polsce znany jest
także z Tatr, Babiej Góry, Beskidu Żywieckiego i Pienin. W Karkonoszach posiada
tylko jedno stanowisko na Żyle Bazaltowej w Małym Śnieżnym Kotle. W ocienionym
miejscu, na skalnej zwietrzelinie rośnie tu ok. 35 osobników. W XIX w. gęsiówka
alpejska była gatunkiem bardziej powszechnym, jednak podobnie jak skalnica
śnieżna, została wytępiona na skutek intensywnego zbioru materiału
zielnikowego. W ramach projektu, w Żywym Banku Genów wyhodowano dotychczas 30
osobników tej rośliny.
Gęsiówka alpejska w Żywym Banku Genów, fot. K. Dworzycki
Goryczuszka polna Gentianella
campestris
W Polsce goryczuszka polna
występuje jedynie w Sudetach, na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim. Osiąga w
naszym kraju północno-wschodnią granicę zasięgu. W Karkonoszach znane jest
tylko jedno stanowisko goryczuszki polnej - Żyła Bazaltowa w Małym Śnieżnym
Kotle. Na słonecznej, bogatej florystycznie murawie rośnie tu ok. 200
osobników. Ze względu na izolowane stanowisko gatunek został uznany za
krytycznie zagrożony w polskich Karkonoszach.
Goryczuszka polna w Małym Śnieżnym Kotle, fot. L. Przewoźnik
Kuklik górski Geum montanum
Gatunek w Polsce znany z Karpat i
Sudetów. W Karkonoszach występuje w Małym Śnieżnym Kotle, Kotle Łomniczki i
Kotle Małego Stawu (najliczniejsza populacja liczy ok. 100 osobników), dlatego też
został uznany za takson zagrożony. Preferuje wilgotne siedliska w ziołoroślach
i zaroślach wierzby lapońskiej.
Malina moroszka Rubus chamaemorus
Gatunek ten posiada w
Karkonoszach dwa stanowiska - na torfowisku Úpa na Równi pod Śnieżką oraz na
torfowisku pod Sokolnikiem. W sumie karkonoską populację tej reliktowej rośliny
oszacowano na ok. 2000 osobników. Malina moroszka w Karkonoszach osiąga swoją
południowo-zachodnią granicę zasięgu, posiada status gatunku zagrożonego
wyginięciem. W Polsce występuje też na torfowiskach w północnej i
północno-wschodniej części kraju.
Malina moroszka na torfowisku pod Sokolnikiem, fot. L. Przewoźnik
Porzeczka skalna Ribes petraeum
Porzeczka skalna to niewysoki krzew (dorasta do 1-2 m) z rodziny agrestowatych. W Karkonoszach jest składnikiem endemicznych (czyli nie spotykanych w innym miejscu) zarośli krzewów i niskich drzew liściastych, które możemy zaobserwować w piętrze subalpejskim, a dokładnie w kotłach polodowcowych - Kotle Małego Stawu czy Kotle Łomniczki. Porzeczka skalna rośnie tam w towarzystwie jarzębiny górskiej, brzozy karpackiej, czeremchy skalnej, wierzby śląskiej i wiciokrzewu czarnego. Posiada także odizolowane stanowisko nad Śnieżnymi Kotłami.
Krzew ten osiąga w Polsce północną granicę swojego zasięgu, poza Sudetami występuje też w Beskidach, Gorcach, Tatrach i Bieszczadach. Lubi miejsca wilgotne, np. doliny potoków lub okresowych cieków.
W Karkonoskim Parku Narodowym porzeczka skalna jest gatunkiem zagrożonym ze względu na bardzo małą ilość stanowisk (10). Z tego właśnie powodu została zabezpieczona w Żywym Banku Genów.
Porzeczka skalna nad Śnieżnymi Kotłami, fot. M. Malicki
Przetacznik alpejski Veronica alpina
Gatunek ten w Polsce występuje w
Karpatach Zachodnich i Karkonoszach. W XIX w. obserwowany był w okolicach
Małego Stawu, Polany oraz w Śnieżnych Kotłach. Dziś potwierdzone jest jedynie
stanowisko przetacznika alpejskiego w Wielkim Śnieżnym Kotle, liczące ok. 20
osobników. Jego siedliskiem są rejony wyleżysk śnieżnych i źródlisk. Gatunek
uznany za krytycznie zagrożony w polskiej części Karkonoszy.
Przetacznik alpejski w Wielkim Śnieżnym Kotle, fot. M. Malicki
Rozrzutka alpejska Woodsia alpina
Krytycznie
zagrożona wyginięciem
drobna naskalna paproć. W Karkonoszach posiada jedno stanowisko na Żyle
Bazaltowej w Małym Śnieżnym Kotle - rośnie tu jedynie kilka osobników.
Dawniej
obserwowana była również w Kotle Łomniczki. W Polsce znana jest także
druga
szczątkowa populacja tej rośliny w Tatrach. Prace nad reintrodukcją
rozrzutki
alpejskiej rozpoczęto w 2003 roku, dziś jest już zabezpieczona w Żywym
Banku Genów (80 osobników), ale nie podejmowano jeszcze prób
wprowadzania jej na
naturalne stanowiska.
Rozrzutka alpejska w Małym Śnieżnym Kotle, fot. L. Przewoźnik
Wierzba zielna Salix herbacea
Ta drobna krzewinka poza
Karkonoszami występuje też w Tatrach i na Babiej Górze, jednak u nas, ze
względu na małą liczbę stanowisk (dwie populacje zajmujące 1-2,5 m2 w rejonie Małego
Śnieżnego Kotła oraz 2 kępki na grupie skalnej w Zachodnich
Karkonoszach), jest
gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem. Preferuje wysokogórskie
murawy,
borówczyska bądź szczeliny skalne. Gatunek ten został już zabezpieczony w
Żywym Banku Genów, dziś znajduje się tu ok. 70 osobników, zajmujących
ok. 4,5 m powierzchni.
Wierzba zielna w szczelinie skalnej, fot. L. Przewoźnik
Skalnica śnieżna Saxifraga nivalis
Jest to gatunek krytycznie
zagrożony wyginięciem. Skalnica śnieżna to pamiątka po epoce lodowej, czyli
relikt glacjalny. W Polsce występuje jedynie w Karkonoszach - posiada tutaj
swoje najdalej wysunięte na południe stanowisko w Europie. Miejsce, w którym
rośnie, to tzw. Żyła Bazaltowa w Małym Śnieżnym Kotle. Preferuje zacienione
półki i szczeliny w pionowej skale bazaltowej. W XIX w. liczebność skalnicy
była znacznie większa, jednak zbiór okazów do kolekcji zielnikowych doprowadził
do wyniszczenia 90% populacji. Obecnie występuje tam kilkanaście naturalnych
osobników oraz sadzonki i siewki z nasion pochodzących z Żywego Banku Genów. Prace
nad reintrodukcją skalnicy śnieżnej rozpoczęto już w 2003 r. Do dziś w banku
genów w Jagniątkowie udało się wyhodować ok. 10000 osobników tego rzadkiego
gatunku.
Sosna drzewokosa (błotna) Pinus x rhaetica
Jest to mieszaniec kosodrzewiny Pinus mugo i sosny zwyczajnej Pinus sylvestris. W Polsce występuje przede wszystkim w górach: Karkonoszach, Górach Izerskich, Stołowych i Bystrzyckich oraz w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej i Tatrach, a jedyne stanowisko na niżu znajduje się w Borach Dolnośląskich. Rośnie na torfowiskach wysokich, a także wśród skał. W Karkonoskim Parku Narodowym sosna drzewokosa posiada tylko jedno stanowisko w obrębie grupy skalnej we Wschodnich Karkonoszach. Uznana za takson narażony na wyginięcie.