Świąteczny piernik okiem botanika cz. 4.
Wtorek 22 grudnia 2015Dzisiaj pora odsłonić tajemnice dwóch kolejnych przypraw – anyżu gwiazdkowatego
i kardamonu.
Anyż gwiazdkowaty
Anyż gwiazdkowaty, zwany także anyżem gwiaździstym, to owoce wiecznie zielonego drzewa badiana właściwego Illicium verum. Należy ono do rodziny badianowate Illiaceae i bywa też nazywane anyżem gwiazdkowatym bądź gwiaździstym. Drzewo to rośnie
w górzystych rejonach południowo-wschodniej Azji. Osiąga do 10 m wysokości, charakteryzuje się białą korą i skórzastymi, pojedynczymi liśćmi. Najbardziej niezwykłe są owoce tego drzewa – mają kształt gwiazdy – zwykle ośmioramiennej.
Badian właściwy jest rośliną leczniczą. W medycynie stosowany jest owoc anyżu gwiazdkowatego oraz olejek badianowy. Mają one działanie wykrztuśne, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego. Stosowane są w nieżytach górnych dróg oddechowych i jako lek żołądkowy. Olejek ma zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, a także w produkcji wódek i likierów.
Owoce badiana właściwego, fot. M. Kroczek
Nasiona badiana właściwego, fot. M. Kroczek
Anyż gwiazdkowaty znany był od dawna w Chinach i Japonii. Do Europy sprowadzono go
w XVI i stosowano jako lek żołądkowy, wiatropędny i przeciwskurczowy. Ciekawostką jest fakt, że w Japonii rośnie roślina o niemal identycznych owocach. Illicium religiosum – anyż japoński – wytwarza owoce podobne do owoców badiana właściwego, ale są one trujące. Kora tego drzewa używana bywa do wyrobu kadzidła, sadzono go przy japońskich świątyniach.
w XVI i stosowano jako lek żołądkowy, wiatropędny i przeciwskurczowy. Ciekawostką jest fakt, że w Japonii rośnie roślina o niemal identycznych owocach. Illicium religiosum – anyż japoński – wytwarza owoce podobne do owoców badiana właściwego, ale są one trujące. Kora tego drzewa używana bywa do wyrobu kadzidła, sadzono go przy japońskich świątyniach.
Anyżu gwiazdkowatego nie należy mylić z anyżem – są to dwie zupełnie różne przyprawy. Anyż, zwany też anyżkiem, to owoc biedrzeńca anyżu Pimpinella anisum – niewielkiej, jednorocznej rośliny zielnej pochodzącej z południowej Europy. Zaliczana jest ona do rodziny selerowate Apiaceae – tej samej do której należą: marchew, pietruszka i koper. Przypomina wyglądem inne gatunki biedrzeńca, które powszechnie występują na łąkach. Roślina ta uprawiana jest nie tylko jako przyprawa ale także dla celów leczniczych. W medycynie stosowane są: owoc anyżu oraz olejek anyżowy. Wyciągi z owoców działają wykrztuśnie, stosowane są jako środek ułatwiający trawienie. Owoce mają zastosowanie także w przemyśle cukierniczym i alkoholowym.
Biedrzeniec anyż, źródło: wikipedia
Roślina ta od wieków stosowana była w Egipcie, Grecji i Rzymie. Do Polski przywędrowała w średniowieczu i została spopularyzowana przez Zakon Benedyktynów.
Nasiona biedrzeńca anyżu, źródło: wikipedia: "Aniseed p1160018” autorstwa No machine-readable author provided. David.Monniaux assumed (based on copyright claims).
Kardamon malabarski
Kardamon malabarski Elettaria cardamonum – bylina (roślina wieloletnia) z rodziny imbirowatych Zingiberaceae, pochodząca z Indii, uprawiana w południowo-wschodniej Azji oraz w Ameryce Środkowej. Osiąga do 4 m wysokości.
Kardamon malabarski, źródło: wikipedia
Owoce i olejek kardamonu stosowane są do aromatyzowania w przemyśle cukierniczym, perfumeryjnym i alkoholowym.
Podobne zastosowanie mają owoce kardamonu długiego (cejlońskiego), jednak ich nasiona są mniej aromatyczne. Pod nazwą „kardamon” kryją się czasem owoce innych roślin, jak: kardamon indyjski Amomum subulatum, kardamon jawajski Amomum maxium. Kardamon stosowany jest głównie w kuchni azjatyckiej, jest jedną z najdroższych przypraw. Nazywany jest „królową przypraw” – obok „króla przypraw” – pieprzu.
Owoce kardamonu, źródło: wikipedia:„Elettaria cardamomum Capsules and seeds” autorstwa Didier Descouens - Praca własna.
Kardamon mielony, fot. M. Kroczek