Zwykłe-niezwykłe rośliny, czyli zimowy cykl edukacyjny

Piątek 14 lutego 2014

Rozpoczynamy przygotowanie do sezonu wegetacyjnego – poprzez pogłębianie wiedzy o roślinach. Co dwa tygodnie będziemy prezentować na naszej stronie jedną roślinę, którą łatwo spotkać podczas wycieczek terenowych. Zwrócimy uwagę na charakterystyczne cechy prezentowanych roślin, przydatne w ich rozpoznawaniu, a także ich miejsce w przyrodzie i kulturze. Pierwszą rośliną, którą przedstawimy, jest stokrotka.

Stokrotka pospolita
Bellis perennis

Rodzina: astrowate Asteraceae

Zasięg występowania: Europa, zachodnia Azja, północna Afryka

Siedlisko: łąki, pastwiska, nieużytki, przydroża, polany leśne

Opis: bylina do 20 cm wys., liście odziomkowe zebrane w rozetkę, kwiaty białe z żółtym środkiem

Termin kwitnienia: od marca do listopada

 

    

 Biało – żółte kwiaty stokrotek towarzyszą nam niemal przez cały rok – często kwitną także w czasie bezśnieżnej zimy. Jest to roślina wszędobylska, pospolita na terenie całego kraju, wytrzymująca nawet kilkunastostopniowe mrozy. Występuje głównie w zbiorowiskach trawiastych, w górach sięga po piętro kosodrzewiny. Praktycznie nie można jej pomylić z żadną inną rośliną.

Rodzaj stokrotka (Bellis) reprezentowany jest w naszym kraju przez jeden gatunek – stokrotka pospolita (Bellis perennis). Zasięg rodzaju obejmuje Europę, zachodnią Azję i północną Afrykę, została także zawleczona m. in. do Ameryki Północnej i Nowej Zelandii. Znanych jest ok. 15 dziko występujących gatunków stokrotek. Nazwa gatunku pochodzi od łacińskich słów Bellus (piękny, miły) i perennis (trwały, całoroczny). W Polsce znana niegdyś m. in. jako „stokroć trwała” „stokroć ładna” lub „gęsie pępki”. Nazwa „stokroć” związana jest z duża liczbą białych płatków – często ma ich aż sto.

W Tatrach i Pieninach można spotkać stokrotnicę górską Bellidiastrum michelli – bardzo przypominającą stokrotkę, ale znacznie wyższą i o okazalszych kwiatach. Nazwa wskazuje na jej podobieństwo do stokrotki.

Liście odziomkowe stokrotek zebrane są w rozetę, z której wyrasta długa łodyga zakończona kwiatostanem. Znane wszystkim „kwiaty” stokrotek to pod względem botanicznym kwiatostany (koszyczki) złożone z dwóch rodzajów kwiatów – żółty środek to kwiaty rurkowate a zewnętrzna biało-różowa obwódka to kwiaty języczkowate. Kwiaty rurkowate są obupłciowe – służą roślinie do rozmnażania, a języczkowate – wabią owady zapylające. W celu zabezpieczenia przed niekorzystnym dla rośliny samozapyleniem (zapylenie pyłkiem tej samej rośliny) w kwiecie najpierw dojrzewają pręciki a potem słupki.

Stokrotka pospolita jest rośliną jadalną – liście i kwiaty używano niegdyś jako pożywienie głodowe. W lecznictwie ludowym stosowany był kwiat stokrotki – ma on działanie wykrztuśne, moczopędne, ściągające i przeciwzapalne. Zewnętrznie stosowany w chorobach skóry (egzemy). Obecnie zwykle jest składnikiem mieszanek ziołowych.

W średniowieczu stokrotka była poświęcona Matce Boskiej, jako symbol niewinności i czystości. Do dzisiaj popularna jest wróżba „kocha – nie kocha” związana ze zrywaniem płatków. W mitologii nordyckiej stokrotka była jednym z kwiatów Freji – bogini miłości i małżeństwa. Gdy bogini dotknęła stopami ziemi kwiaty zaczynały się rozwijać zwiastując nadejście wiosny.

Stokrotki to popularne kwiaty ogrodowe – wyhodowano wiele odmian o kwiatach pełnych, oprócz białych także w różnych odcieniach różu i czerwieni. Uprawiane są jako rośliny dwuletnie (kwitną w drugim roku po wysianiu nasion). Warto jednak pozostawić w swoim ogrodzie miejsce dla „dzikich” stokrotek, które mogą być np. piękną ozdobą trawnika.